Lão hóa là một quá trình tự nhiên của cơ thể xảy ra do các nguyên nhân nội sinh và ngoại sinh, ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng của các hệ cơ quan. Từ lâu, các nhà khoa học đã chứng minh được rằng da cũng là 1 hệ cơ quan hoàn chỉnh[1]. Biểu hiện của quá trình lão hóa da có thể nhìn thấy rõ bằng mắt thường [2]. Mỗi biểu hiện lão hóa nên được hiểu đúng nguyên nhân và phương pháp ngăn ngừa, can thiệp đúng thời điểm chuẩn khoa học để đạt hiệu quả chống lão hóa tốt nhất.

Nhìn qua về các nguyên nhân gây lão hóa da

Như chúng ta đã biết thông tin nhiều qua các trang thông tin, Lão hóa da có 2 loại: Lão hóa da nội sinh (chronological aging) và lão hóa da ngoại sinh. Mỗi loại lão hóa da do những nguyên nhân và biểu hiện khác nhau lên bề mặt da.

Hiểu được các nguyên nhân sẽ giúp phái đẹp hiểu được việc chống lão hóa thực sự cần bắt đầu từ đâu để đạt hiệu quả, những nguyên nhân nào có thể điều chỉnh được và nguyên nhân lão hóa không thể can thiệp được. Trong đó:

• Các yếu tố ảnh hưởng quá trình lão hóa da nội sinh: gen (chủng tộc, giới tính), nội tiết và sự chuyển hóa bên trong cơ thể [3].
• Các yếu tố ảnh hưởng quá trình lão hóa da ngoại sinh: tiếp xúc ánh nắng, trọng lực, thói quen hoạt động, hút thuốc lá [4].

Đặc điểm và dấu hiệu của từng quá trình lão hóa da

Sau khi đã hiểu nguyên nhân, chúng ta cùng tìm nhìn xem những dấu hiệu, biểu hiện lên bề mặt da dưới góc nhìn khoa học.

Những dấu hiệu Lão hóa da nội sinh [3]:

Đầu tiên là những thay đổi ngầm từ sâu trong cấu trúc da. Chu kỳ da bị kéo dài gần gấp đôi, tại tầng da ngoài cùng (thượng bì) số lượng tế bào già ngày càng nhiều hơn so với tế bào da trẻ, mất dần các liên kết tại trung bì (collagen, elastin) và các khoang mỡ dưới hạ bị bị teo lại hoặc phân bổ đi nơi khác.

Biểu hiện da thay đổi do lão hóa nội sinh có thể nhận biết được:

• Da mỏng, nếp nhăn mịn
• Da vẫn giữ độ mịn nhưng khô, lỗ chân lông to ra
• Da nhão, chảy xệ, mất tính đàn hồi
• Da dễ bị tổn thương, nhiễm khuẩn và kích ứng với các yếu tố bên ngoài
• Thời gian để lành thương kéo dài khoảng hơn 50% so với da không lão hóa
• Da nhợt nhạt

Những dấu hiệu Lão hóa da ngoại sinh [3]:

Chúng ta ai cũng biết ngoại sinh là những yếu tố ảnh hưởng da từ bên ngoài như: ánh sáng mặt trời, bụi bẩn, khói bụi, thực phẩm, giấc ngủ, đời sống sinh hoạt hàng ngày … đều ảnh hưởng trực tiếp lên sức sống của da, nhưng lại thường chủ quan và ít chú ý đến việc chăm sóc và bảo vệ da khỏi các tác nhân này.

Cùng nhìn lại những tác động xấu của các tác nhân ngoại sinh và biểu hiện của da khi bị ảnh hưởng bởi các tác nhân này lâu ngày và thường xuyên để hiểu và chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe làn da, ngăn ngừa lão hóa.

Tác động xấu lên da của ánh sáng mặt trời và biểu hiện da lão hóa do ảnh hưởng của ánh sáng

1. Tia UVB:

Ảnh hưởng lên DNA của tế bào keratine ở lớp đáy, tạo gốc oxy và nito tái hoạt (ROS, NOS), viêm, làm thoái giảm collagen, hình thành nếp nhăn, cháy nắng, sạm.

Khi tiếp xúc thường xuyên và lâu dài, tia UVB há hủy DNA gây đột biến không sửa chữa được và khởi động quá trình tự giết tế bào (Apoptosis), làm cho tích tụ quá nhiều tế bào chết ở trên bề mặt da, dẫn đến biểu hiện da dày và khô cằn.

2. Tia UVA:

Kích hoạt hóa việc hình thành cấu tạo nên melanin. Dẫn tới làn da đen sạm, hình thành và tăng sắc tố da. Thêm vào đó, tia UVA phá hủy mô liên kết, mạch máu và chất nền ngoại bào (collagen, elastin), làm cho da mất tính đàn hồi, xuất hiện nếp nhăn.

3. Ánh sáng khả kiến:

Có nghiên cứu cho rằng, tia sáng khả kiến cũng có thể ảnh hưởng đến da như cách UVA tác động lên da [5] nhưng nghiên cứu còn nhỏ lẻ cần nhiều nghiên cứu hơn về vấn đề này.

4. Tia hồng ngoại:

Đầu tiên, tia hồng ngoại làm tăng sản xuất enzyme phá hủy collagen MMP-1, làm thoái gỉam quá mức collagen, dẫn tới suy yếu mạng lưới ngoại bào (ECM), từ đó da mỏng đi, tạo nếp nhăn mịn.

Thêm vào đó, tia hồng ngoại kích hoạt quá trình viêm, phân chia quá mức tế bào làm tích tụ nhiều tế bào trên bề mặt da, dẫn tới tình trạng da dầy sần sùi. Thậm chí, tia hồng ngoại còn gây tăng sinh mạch máu dẫn đến tình trạng đỏ da kéo dài.

5. Khói thuốc lá:

Khói thuốc lá làm thay đổi cấu trúc da do làm giảm lưu lượng máu đưa đến da, Kích hoạt enzyme MMP-1 gây thoái giáng collagen, ức chế sự tổng hợp của collagen type I và III, giảm sự tạo thành elastin, từ đó làm cho số lượng sợi collagen và elastin giảm.

Những biểu hiện da lão hóa do khói thuốc lá:

• Da thường bị giãn mạch (nam) và ám màu xám
• Da thô ráp, mất tính đàn hồi
• Vùng da tiếp xúc trực tiếp với khói thuốc thường khô, mỏng, dễ bị kích ứng và có xu hướng nhão, chảy xệ.

5. Biểu hiện khuôn mặt:

Biểu hiện tự nhiên của khuôn mặt theo thời gian gây ra các vết nhăn động (xuất hiện khi cử động):

• Nếp nhăn tĩnh (xuất hiện ngay cả khi không cử động), da chùng nhão.
• Nếp nhăn động: hình thành do cử động của cơ mặt như cười.

Nếp nhăn tĩnh: ko thể thay đổi được. Hình thành sau khi xuất hiện nếp nhăn động.

Các biện pháp can thiệp cho các nguyên nhân lão hóa khác nhau

Đối với từng nguyên nhân và các biểu hiện bên ngoài, da liễu có các biện pháp giúp ngăn ngừa và can thiệp khách nhau để đạt hiệu quả cao nhất.

Đối với lão hóa nội sinh, có các biện pháp can thiệp như sau:

• Liệu pháp hormone thay thế
• Truyền tế bào gốc
• Tiêm các dưỡng chất có thành phần dưỡng và tái tạo collagen như acid hyaluronic acid, DMAE,…. hay huyết tương giàu tiểu cầu (PRP)
• Laser không xâm lấn có khả năng tăng sinh collagen (Nd Yag 1064 xung dài)
• Laser xâm lấn tái tạo bề mặt da (Fractional Co2, Fractional ErYag)
• Peel da bằng các hóa chất phù hợp để tăng sinh collagen. Tùy loại theo chỉ định
• Công nghệ RF (Thermage) để khắc phục tình trạng nếp nhăn mịn, da chùng nhão
• Mesobotox ở vùng da có nếp nhăn mịn, lỗ chân lông to – botox với hàm lượng nhỏ
• Tiêm tan mỡ và RF ở vùng mỡ bị tái phân bố ở cằm và hàm
• Filler ở những vùng khoang mỡ bị mất : tùy theo tình trạng
• Dùng kem dưỡng da phù hợp để phục hồi hàng rào bảo vệ da, tránh da bị kích ứng có các thành phần như acid hyaluronic, ceramide,….

Đối với lão hóa nội sinh, có các biện pháp can thiệp như sau:

• Che chắn cẩn thận khi ra nắng: tốt nhất nên mặc quần áo tối màu và vải dày
• Thoa đủ lượng kem chống nắng có chỉ số phù hợp trước khi ra nắng 30 phút
• Đeo kính râm bản rộng có thể bảo vệ vùng da dưới mắt và 2 bên thái dương
• Dùng viên uống chống nắng có chứa Polypodium Leucotomos
• Truyền tế bào gốc
• Tiêm các dưỡng chất có thành phần dưỡng và tái tạo collagen như acid hyaluronic acid, DMAE,…. hay huyết tương giàu tiểu cầu (PRP)
• Laser không xâm lấn có khả năng tăng sinh collagen (Nd Yag 1064 xung dài)
• Laser xâm lấn tái tạo bề mặt da (Fractional Co2, Fractional ErYag)
• Peel da bằng các hóa chất phù hợp để tăng sinh collagen
• Thoa chế phẩm có retinoid để tái tạo bề mặt da
• Laser có khả năng phá hủy sắc tố như laser QS NdYag1064
• Thoa các chế phẩm có chất có khả năng làm sáng da, điều trị sắc tố như hydroquinone, vitamin C,…
• Laser có khả năng điều trị các vấn đề về mạch máu như PDL 585nm, KTP 532nm, Diode 940nm, NdYag xung dài 1064nm

Biện pháp can thiệp cho lão hóa da do thuốc lá:

• Bỏ thuốc lá
• Truyền tế bào gốc
• Tiêm các dưỡng chất có thành phần dưỡng và tái tạo collagen như acid hyaluronic acid, DMAE,…. hay huyết tương giàu tiểu cầu (PRP)
• Laser không xâm lấn có khả năng tăng sinh collagen (Nd Yag 1064 xung dài)
• Laser xâm lấn tái tạo bề mặt da (Fractional Co2, Fractional ErYag)
• Peel da bằng các hóa chất phù hợp để tăng sinh collagen
• Công nghệ RF (Thermage) để khắc phục tình trạng nếp nhăn mịn, da chùng nhão
• Laser có khả năng điều trị các vấn đề về mạch máu như PDL 585nm, KTP 532nm, Diode 940nm, NdYag xung dài 1064nm

Biện pháp can thiệp cho lão hóa da do biểu hiện khuôn mặt:

• Tiêm các dưỡng chất có thành phần dưỡng và tái tạo collagen như acid hyaluronic acid, DMAE,…. hay huyết tương giàu tiểu cầu (PRP)
• Laser không xâm lấn có khả năng tăng sinh collagen (Nd Yag 1064 xung dài)
• Laser xâm lấn tái tạo bề mặt da (Fractional Co2, Fractional ErYag)
• Peel da bằng các hóa chất phù hợp để tăng sinh collagen
• Botox ở những vùng có nếp nhăn động
• Filler ± botox ở những vùng có nếp nhăn tĩnh
• Công nghệ RF (Thermage) để khắc phục tình trạng ở vùng da chùng nhão

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Mukherjee S., Date A., Patravale V., et al. (2006), “Retinoids in the treatment of skin aging: an overview of clinical efficacy and safety”, Clin Interv Aging, 1 (4), pp. 327-48.
2. Farage M. A., Miller K. W., Elsner P., et al. (2008), “Intrinsic and extrinsic factors in skin ageing: a review”, Int J Cosmet Sci, 30 (2), pp. 87-95.
3. Makrantonaki E., Zouboulis C. C. (2007), “William J. Cunliffe Scientific Awards. Characteristics and pathomechanisms of endogenously aged skin”, Dermatology, 214 (4), pp. 352-60.
4. Ahuja A., Singh N., Gupta P., et al. (2017), “Influence of Exogenous Factors on Skin Aging”, Textbook of Aging Skin, Miranda A. Farage, Kenneth W. Miller, Howard I. Maibach, Editors, Springer Berlin Heidelberg, Berlin, Heidelberg, pp. 563-577.
5. Chiarelli-Neto O., Ferreira A. S., Martins W. K., et al. (2014), “Melanin photosensitization and the effect of visible light on epithelial cells”, PloS one, 9 (11), pp. e113266-e113266.